Enkele gastsprekers uitgelicht: Samuel, Hans en Ton
woensdag, 27 augustus 2025
In elke nieuwsbrief worden drie gastsprekers nader uitgelicht. Deze keer zijn dat Samuel Goldfinger (Joods), Hans van Beem (verzet) en Ton Andringa (burger).
Samuel Goldfinger (1949)
Ik vertel het levensverhaal van mijn Pools-Joodse ouders. Hun verhaal is universeel voor al diegenen die hun thuis moeten verlaten om aan de gruwelen van een oorlog te ontkomen en gedwongen zijn een nieuw bestaan op te bouwen in een voor hen totaal onbekend land.
Mijn vader Monjek en moeder Paula komen allebeide uit Polen en vanwege de oorlog raken ze op de vlucht. Monjek komt als krijgsgevangene terecht in een strafkamp, ontsnapt en vlucht naar Rusland waar hij als dwangarbeider in de kopermijnen werkt. Uiteindelijk belandt hij in het verre Oezbekistan. Paula vlucht ook naar Rusland en wordt tewerkgesteld op een boerderij (kolchoz). Na een paar jaar wordt ze overgeplaatst naar Oezbekistan, waar ze volledig uitgeput aankomt.
Bij hun eerste ontmoeting in dat verre vreemde land, vraagt Paula aan Monjek om een vuurtje voor haar sigaret. Fanatiek wrijft hij een paar vuursteentjes tegen elkaar aan, net zolang totdat er een voorzichtig vlammetje ontstaat. Het vlammetje werd een vuurtje dat nooit meer doofde. In 1944 trouwen ze onder bizarre omstandigheden.
Na de bevrijding willen de Russen van hun vluchtelingen af. Monjek en Paula worden na een barre tocht opgevangen in Nederland waar ze als vluchteling een nieuw leven beginnen: zonder geld, zonder familie en zonder de taal te kennen.
Ik ben opgevoed in de joodse traditie zoals mijn ouders vroeger in Polen gewend waren: op zaterdag naar de synagoge en het vieren van Joodse feestdagen. Maar natuurlijk merkte ik wel dat zij door oorlog beschadigd waren. Vooral moeder, zij heeft vaak nachtmerries en wordt dan gillend wakker. Vader heeft haar altijd liefdevol bijgestaan en is een vechter die niet opgeeft.
De liefde tussen hen beiden en hun doorzettingsvermogen waren sterk tot aan het einde van hun lange, intensieve levens. Mijn ouders maakten er zowel persoonlijk als maatschappelijk een succes van. Ze waren vechters met een uitzonderlijk groot hart. Hun voorbeeld laat zien dat hoe ellendig iets ook is, je er altijd uit kunt komen. Dat je zelfs kracht kunt putten uit de ergste ellende. Misschien lukt het de ene keer beter dan de andere keer, maar je kunt vallen, opstaan en weer doorgaan. Er is altijd een keuze. Het belangrijkste is dat je het leven omarmt, je je door niets of niemand kapot laat maken en je vooral ook jezelf kunt helpen door anderen te helpen. Leven als een mensch met nesjomme!
In het boek “Het vuur dat nooit doofde – het uitzonderlijke leven van Monjek en Paula Goldfinger” (2022) beschrijf ik hun levensverhaal. Een verhaal over overleven, als vluchteling vanuit niets een nieuw bestaan opbouwen en de kracht van liefde.
Reactie docent Jac P. Thijsse College Castricum:
Beste heer Goldfinger,
Dank voor uw verhaal en inzet. De leerlingen waren erg te spreken over uw gastles. Ik kreeg zelfs al berichten van leerlingen dat ze uw verhaal graag willen lezen en of ik het boekje van uw ouders al had ontvangen om door te sturen. Een leerling had het er thuis ook over gehad en zijn broer wilde het ook graag lezen. Zo gaat het verhaal zelfs de school uit! Heel erg leuk in mijn optiek.
Nogmaals bedankt, wellicht tot een volgende keer!
Hans van Beem (1950)
Ik ben de kleinzoon van verzetsman Johannes (Han) van Beem, en in mijn gastles vertel ik zijn levensverhaal. Toen ik als kleine jongen bij mijn grootmoeder logeerde, vond ik op een dag een doos met foto’s, ansichtkaarten, brieven en een dagboekje uit de oorlog. Dat was spannend en daar wilde ik natuurlijk meer van weten. Op mijn nieuwsgierige vragen kreeg ik echter teleurstellend weinig antwoorden. Grootmoeder wilde er eenvoudigweg niets over zeggen. Het enige wat ik hoorde was: “Dat is van je grootvader en die ligt nu in Oost-Duitsland begraven.” Ik moest het dus verder zelf maar uitzoeken, en dat heb ik gedaan. Want ik wilde weten wie mijn grootvader was, en wat er met hem in de oorlog is gebeurd. Na verloop van tijd en veel zoeken vielen de puzzelstukjes op zijn plaats.
Het blijkt dat grootvader in het verzet zat en na verraad door een ‘zang-vriendin’ in Santpoort is opgepakt door de Duitsers. Via strafkamp Amersfoort kwam hij terecht in concentratiekamp Neuengamme in Duitsland. Vlak voor de bevrijding werd hij, na een korte tijd gevangen te hebben gezeten in concentratiekamp Ravensbrück, na een dodenmars bevrijd door de Russen. Enkele dagen na de bevrijding, op 20 mei 1945, stierf hij en werd begraven in een klein dorp in Duitsland. In een dagboekje heeft grootvader de laatste dagen van zijn leven beschreven. Dat dagboekje is mij zeer dierbaar.
De oorlog van grootvader is óók mijn oorlog geworden. Ik vertel wat het is om geen grootvader te hebben gekend. Ook ben ik erg trots op mijn grootvader. Ondanks zijn ontberingen bleef hij altijd een optimist. Bij de gastles neem ik altijd spulletjes mee zoals originele documenten en brieven, die mogen de kinderen na afloop van dichtbij komen bekijken. Het dagboekje ligt nu in het museum van concentratiekamp Ravensbrück.
Reactie juf Kim van De Klimboom Amersfoort (voor zeer moeilijk lerende kinderen):
De les was heel erg interessant. Hans kan heel erg boeiend en levendig vertellen. Ik heb de kinderen nog nooit zo lang geconcentreerd naar een verhaal zien luisteren. Heel bijzonder hoe hij dat voor elkaar heeft gekregen. Wat ook fijn was, is dat er veel plaatjes en echt materiaal was. Dit heeft echt voor extra betrokkenheid gezorgd en dat alle kinderen het verhaal goed konden volgen. Ook het boek waar de radio in zat sprak de kinderen wel echt aan, doordat ze het ook echt konden zien.
Ton Andringa (1936)
De bevrijding was een feest! Ik was 9 jaar oud en ik kon eindelijk die angst die ik altijd had van mij af schudden nu de oorlog voorbij was. Het was indrukwekkend: Canadese tanks door de straten, het eerste stukje chocolade en de kauwgum dat ik van straat schraapte. En heel gek: die nieuwe soldaten hadden een andere geur dan de Duitsers. Maar ook de keerzijde, zoals de afvoer van gesneuvelden in een handkar met ‘druipende ledematen’ en de meest afschuwelijke verhalen die loskwamen over executies en concentratiekampen. Ik ben in Groningen geboren als jongste van vier kinderen in het gezin Andringa. Wij woonden in de binnenstad, mijn moeder was huisvrouw zoals de meeste vrouwen destijds, en vader was ‘reiziger’ in slagersbenodigdheden. Toen ik 4 was brak de oorlog uit en zag ik de eerste Duitse soldaten zingend door de stad marcheren.Naarmate de oorlog vorderde nam de spanning toe. Luchtalarm, Engelse parachutisten die op straat gevangen werden genomen, de school die gevorderd werd door het Duitse leger… Er was een permanent gevoel van dreiging. In 1944 werd ik als 8-jarige door Duitse soldaten gepakt en onder schot gehouden, omdat ik met vriendjes wegens gebrek aan brandstof kolen had gestolen. In 1945 werd er zwaar gevochten in Groningen, en omdat ik veel door de in puin geschoten stad zwierf, zag ik veel ellende om mij heen. Vlak voor de bevrijding gebruikten Duitse soldaten de gang van ons huis als uitvalsbasis voor beschietingen. Dagenlang moesten we toen in de schuilkelder blijven. De vreugde en opluchting was groot toen de Canadezen Groningen bevrijdden, maar ik was erg ontredderd toen ik zag hoe de stad was verwoest. Ik ben gepensioneerd docent en schreef enkele boeken over de oorlog, onder andere ”Stille getuigen van Vervolging, Verzet, Verraad” (over plekken in de stad die herinneren aan de oorlog) en “Bevrijd! Kleine grote herinneringen” (persoonlijke herinneringen aan de bevrijding).
Mijn herinneringen zijn ook door auteur Sytze van der Zee opgetekend in het boek "Wij overleefden - de laatste ooggetuigen van de Duitse bezetting" (Prometheus, 2019).
Reactie docent Topsport Talentschool Groningen:
De gastles van Andringa was zeer goed. Hij vertelde aan de hand van persoonlijke anekdotes en wekte steeds de interesse van leerlingen door alvast even een "tipje van de sluier te lichtten" om er daarna op terug te komen. Slim! Het heeft een absolute meerwaarde gehad voor de leerlingen om dit mee te mogen maken. Ook voor mijzelf geeft dit weer ontzettend veel inspiratie om met mijn vak bezig te mogen zijn.
