Gastsprekers Uitgelicht 2

donderdag, 08 februari 2024

Enkele gastsprekers uitgelicht   

Gusta (94) zat in het verzet en is daarvoor onderscheiden met een Verzetsherdenkingskruis. De vader van Kees (79) smokkelde Joodse kinderen naar onderduikadressen in Friesland en moest vervolgens zélf onderduiken. En de opa van Marc (62) betaalde de hoogste prijs voor zijn verzetswerk, hij is tot op de dag van vandaag vermist.

Gusta Olivier (1929) 

“Een NSB’er zei tegen mijn vader “Ik weet wat je dochter doet. Ik zal haar niet verraden, maar een ander misschien wel. Laat ze voorzichtig zijn”. Natuurlijk was het gevaarlijk, maar niets doen was geen optie. En ik was nog erg jong en een beetje naïef, dus deed ik het gewoon.

Al vanaf 1933 boden mijn ouders onderdak aan Duitse vluchtelingen. Ik noemde hen ‘oom’ of ‘tante’, maar wist donders goed dat ze dat niet waren. Bij ons thuis was de dreigende oorlog een belangrijk gespreksonderwerp. Kort na de Duitse inval was ik zó boos, ik spuugde demonstratief een dikke klodder op de stoep vlak voor de laarzen van een soldaat. Toen kreeg ik zo’n draai om de oren dat ik suizebolde! In 1942 werd de Joodse directeur van mijn school ontslagen, en ik schreef uit protest allemaal briefjes met ‘morgen niet naar school gaan!’ erop. Dat hielp niet veel, maar voelde wel heel goed. We kregen ook veel verschillende onderduikers in huis, die de Arbeitseinsatz probeerden te ontlopen of die werden gezocht als verzetsstrijder. Ik ging mijn vader helpen om het illegale krantje De Waarheid te verspreiden, eerst gingen we samen op pad maar al gauw deed ik dat in mijn uppie. Eén keer moest ik mij halsoverkop verstoppen in een ligusterhaag, omdat er Duitse soldaten aankwamen die op maar één meter langs mij marcheerden, maar gelukkig zagen ze mij niet liggen met mijn krantjes onder de jas. Vlak voor de bevrijding maakte ik een rondje door ‘mijn wijk’ en bij alle mensen die ik kende riep ik: "Morgen zijn we vrij, maar steek nog geen vlag uit, want de Duitsers weten het misschien zelf nog niet!"

Ik kan in mijn gastles ook vertellen over de hongerwinter, of over mijn vader die bij een razzia was opgepakt en veel later onherkenbaar mager weer thuiskwam. Een paar jaar geleden kroop ik tijdens de gastles nog wel eens onder de tafel om te laten zien hoe ik onder de ligusterhaag lag, maar dat doe ik nu niet meer, daar ben ik nu te oud voor. Ook wijs ik leerlingen altijd op het motto van War Child: je kunt een kind wel uit de oorlog halen, maar de oorlog niet uit een kind. Deze zin is maar al te waar, dat weet ik uit eigen ervaring."

Kees Heutenik (1943) 

“Ik zeg pas helemaal aan het eind van de gastles dat die verzetsstrijder waarover ik vertel niet zomaar iemand is, maar dat hij mijn eigen váder is. Die plot aan het eind werkt heel goed, dat vinden de leerlingen prachtig.

Mijn vader zat in het verzet onder schuilnaam Kees de Wit. Vanaf 1943 was hij betrokken bij het smokkelen van Joodse kinderen uit Amsterdam. Hij deed dit via de scheepsverbinding Amsterdam-Lemmer. Elke dag ging de boot van Amsterdam naar Lemmer en weer terug, een lange tocht van wel zes uur over het IJsselmeer. De boot was vaak druk en volgepakt met mensen. Meestal reisde hij met één kind, soms met twee tegelijk, en gaf de kinderen in Lemmer door aan iemand anders die hen vervolgens naar onderduikadressen bracht. Het smokkelen van de kinderen was gevaarlijk, want soms waren er ook Duitse militairen aan boord en werden er controles gehouden. Ook was hij actief bij het distribueren van valse paspoorten en het organiseren van wapentransporten, wat zelfs tot de liquidatie van enkele Duitse militairen heeft geleid. Hij heeft ook deelgenomen aan de brandstichting van het Amsterdamse bevolkingsregister wat helaas maar zeer beperkt is gelukt. Door zijn verzetswerk werd het steeds gevaarlijker in Amsterdam en daardoor besloot hij de laatste maanden van de oorlog zelf in Friesland onder te duiken. Pas na de bevrijding kwam hij weer thuis en zag hij voor het eerst mijn broertje, die tijdens zijn onderduikperiode geboren was.

Nu ik zelf wat ouder wordt heb ik de keuze gemaakt dat ik nu nog wat kan doen met de informatie van en over Kees de Wit. Alle acties van het verzet hadden allemaal één doel: vrijheid! Ik ben blij dat ik nu als gastspreker iets kan doen om de kennis over de Tweede Wereldoorlog bij leerlingen en docenten actueel te houden.”

Marc Elskamp (1961) 

“Hoewel ik ruim na de bevrijding geboren ben, speelt de oorlog toch een grote rol in mijn leven. Dat heeft vooral te maken met mijn vader en met mijn opa Ton. Als kind voelde ik mij vaak in de steek gelaten door mijn vader, want hij was áltijd aan het werk, rookte en dronk veel. En hij was nooit aanwezig bij belangrijke gebeurtenissen in mijn leven, niet bij mijn afzwemmen, niet bij de musical van groep 8 en na mijn studie niet bij mijn afstuderen aan de universiteit. Ik voelde ook het grote verdriet dat mijn vader met zich meedroeg, maar daar konden we niet over praten samen.

Tijdens de oorlog was mijn opa Ton Elskamp, de vader van mijn vader, betrokken bij een verzetsgroep in Zeist. Hij was daarvoor benaderd door de plaatselijke dominee, en hoewel mijn oma erg bezorgd was over het risico zei opa “Ik doe het, want iemand moet toch helpen?”. Ze regelden bonkaarten voor onderduikers en vervalsten persoonsbewijzen. Na verraad ging het inderdaad mis: opa Ton werd in 1944 opgepakt en kwam via de gevangenis in Utrecht terecht in Kamp Vught. Tien dagen later kreeg oma een telegram met de mededeling dat Ton dood was, een grote schok. Vanaf dat moment stond oma er met haar drie kinderen, waaronder mijn vader, alleen voor. Wat er precies met opa Ton is gebeurd is onbekend. Is hij doodgeschoten in Kamp Vught? Kan het waar zijn dat sommige mensen beweren opa Ton te hebben gezien in Duitsland? Is hij tóch afgevoerd naar concentratiekamp Sachsenhausen? Na de bevrijding was de zoektocht naar opa Ton állesbepalend in onze familie. Tot op de dag van vandaag weten we niet precies wat er met hem gebeurd is. Ik vind het belangrijk zijn naam te noemen en te blijven noemen, want wat hij gedaan heeft was belangrijk, voor mij maar ook voor veel andere mensen.”