Gastsprekers uitgelicht 3
donderdag, 04 april 2024
Van de 218 gastsprekers is het grootste deel (121 personen) van de 1e generatie: zij hebben de oorlog echt meegemaakt, met soms ook nog levendige herinneringen. Zoals Nelly (91), Jac (90) en Martin (81). Ze verzorgen nog steeds gastlessen op scholen, een unieke ervaring!
Nelly Mann
“Ik ben in 1932 geboren op de Molukken, wat toen nog Nederlands Indië was. Mijn vader was daar hoofdonderwijzer aan de school. Na de geboorte van mijn zusje stierf mijn moeder, en toen mijn vader hertrouwde verhuisden we naar Oost Java. Er werden nog een broertje en twee zusjes geboren. Toen ik 10 jaar oud was brak de oorlog uit: de Japanse legers vielen in 1942 Nederlands Indië aan. Mijn vader is toen naar Australië gevlucht, en we hebben hem daarna bijna vier jaar lang niet meer gezien. Er werd ook geen salaris meer uitbetaald, dus hadden we geen inkomsten meer. Op een gegeven moment werden wij in een trein gezet, een dichte goederenwagon, zonder eten en drinken in de hitte, en werden naar kamp Gedangan gebracht. Dat was een vrouwenkamp op Midden Java in Semarang, in een voormalig klooster en meisjesweeshuis. Daar zaten we dan, mijn stiefmoeder, mijn zusje, mijn halfbroertje en halfzusjes en ik. Het was vreselijk: altijd lawaai, vies omdat er te weinig toiletten en wasgelegenheid was, en we moesten altijd lang in de rij staan voor het eten. Ik herinner mij vooral de appèls, dat we urenlang in de houding moesten staan en buigen voor de Japanse soldaten, alles op commando. Vlak voor de bevrijding werden we in open vrachtwagens naar een ander kamp gebracht, Halmaheira, een afgesloten wijk in Semarang.
Maar na de bevrijding waren we nog steeds niet vrij: vanwege de Indonesische vrijheidsstrijd, de Bersiap, was het heel gevaarlijk en moesten we voor onze eigen veiligheid nog lang in het kamp blijven. We waren érg blij toen we een brief uit Jakarta kregen waarin stond dat mijn vader leefde en voor het Rode Kruis werkte. In 1946 zijn we met de boot naar Nederland gekomen, en in 1947 kwam ook onze vader eindelijk weer bij ons wonen.”
Reactie docente VSO de Spinaker:
“Lieve mevrouw Mann, wat fijn dat u weer bij ons was. De leerlingen waren onder de indruk van u, van uw leeftijd en van uw levensverhaal. Wij hebben u in ons hart gesloten!”
Jac Blommaart
“Ik ben in 1933 in Zeeland geboren als jongste van 8 kinderen. Mijn vader was bakker en mijn moeder werkte in een kruidenierszaak. Ik weet nog goed dat de oorlog uitbrak in 1940, ik was toen 7 jaar oud, mijn vader maakte mij wakker om naar de Duitse vliegtuigen te kijken. Het was erg beangstigend toen ik later Duitse soldaten in ons dorp zag marcheren. Ze vorderden ook ons schoolgebouw, dus vanaf dat moment kon ik niet meer naar school toe. Het werd steeds dreigender, vooral ook omdat ons dorp vlakbij de Schelde lag, waar heftig werd gevochten. Ons huis moest verduisterd worden, zoeklichten en luchtafweergeschut in de nacht, Amerikaanse bommenwerpers die overvlogen… Op een mooie dag speelde ik buiten en zag plotseling een luchtgevecht waarbij een jachtvliegtuig werd neergeschoten. Ook schepen op de Schelde werden onder vuur genomen, het was erg gevaarlijk allemaal. Met ons grote gezin was het huis nogal vol, maar toch was er altijd plaats voor anderen zoals hongerkinderen uit Rotterdam en Schiedam, zij waren altijd welkom. Mijn grote broer moest vanwege de Arbeitseinsatz naar Duitsland toe om te werken, en mijn grote zus werd opgepakt omdat ze in het verzet zat: zij kwam terecht in Kamp Vught. Na de bevrijding werden Engelse soldaten ingekwartierd in ons huis.
Ik ben gepensioneerd leerkracht in het speciaal onderwijs en vind het belangrijk om kinderen te vertellen over wat ik heb meegemaakt. De oorlog heeft mij bewust gemaakt dat het om ménsen gaat. Het is vooral de burgerbevolking die te lijden heeft.”
Reactie van juf Daisy (groep 7/8 van De Wegwijzer):
“Leerlingen én leerkracht hebben bijna 1½ uur ademloos zitten luisteren naar de verhalen van meneer Blommaart. Het werd heel levendig verteld en met de meegebrachte spullen kreeg het verhaal nog meer 'body'. Door zijn komst heeft het onderwerp meer beleving gekregen.”
Martin Veltman
“Toen ik in 1943 geboren werd was het extra gevaarlijk, want mijn moeder was Joods en mijn vader zat in het communistische verzet. In 1941 was mijn vader al betrokken bij de Februaristaking in Hilversum. Vlak voor mijn geboorte werd hij verraden en opgepakt, en daarom moest mijn moeder met mij en mijn broertje onderduiken. Ik werd onder een valse achternaam ingeschreven in het geboorteregister: Martin Faber, met de achternaam van de mensen waar we ondergedoken zaten. Maar een paar weken later moest ik daar weg en werd ik gescheiden van mijn moeder, die als koerierster nog steeds erg actief was in het verzet. Ze nam daarmee groot risico, met name omdat ze ook Joods was. Mijn vader was ondertussen via Kamp Vught terechtgekomen in concentratiekamp Dachau, waar hij aan het eind van de oorlog uit wist te ontsnappen.
Na de bevrijding werden we weer een gezin, wat niet gemakkelijk was omdat we eigenlijk vreemden voor elkaar waren geworden. En de oorlog had zo zijn sporen nagelaten…
Ik ben trots op mijn ouders, dat ze de moed hadden om in verzet te komen tegen een regime dat verantwoordelijk was voor rassenhaat, discriminatie en verdrukking. Ik wil leerlingen laten inzien wat de consequenties kunnen zijn van onverdraagzaamheid, en daartegenover stellen dat respect tonen voor je medemens, wie dat ook is, heel belangrijk is.
Noot van de redactie:
In 2021 is Martin Veltman geportretteerd in het educatieve filmpje (duur 8 minuten) over De Februaristaking. Bekijk het filmpje hier: https://vimeo.com/538552331
Bekijk ook de brieven van vader vanuit Kamp Vught, waarin hij schreef “Stuur warme sokken” en “Ik heb niets voor de winter”, op Martins eigen website
